της Αlmas Korotana από τη Διεθνή Αμνηστία Μεγάλης Βρετανίας
Αυτή τη βδομάδα ταξιδέψαμε στη Χίο και τη Λέσβο με σκοπό να καταγράψουμε τις συνθήκες στις οποίες ζουν χιλιάδες πρόσφυγες που διαφεύγουν από κινδύνους και διώξεις. Όλοι και όλες τους περιμένουν να μάθουν εάν θα μπορέσουν να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς την ασφάλεια.
Παρότι οι μέρες που περάσαμε εκεί ήταν ηλιόλουστες, δεν παύουμε να είμαστε στην καρδιά του χειμώνα. Εδώ και πολλούς μήνες έχει πολύ κρύο και υγρασία και αυτές οι καιρικές συνθήκες θα κρατήσουν κι άλλο. Γι’ αυτόν τον λόγο προτρέπουμε τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα να μεταφέρει όλους τους ανθρώπους στην ηπειρωτική χώρα όπου θα μπορούν να λαμβάνουν καλύτερη φροντίδα όσο περιμένουν να κριθεί η μοίρα τους.
Καλέστε τον Πρωθυπουργό να λάβει δράση υπογράφωντας την έκκληση μας
Αυτή τη στιγμή 15.000 άνθρωποι βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα ελληνικά νησιά και οι περισσότεροι από αυτούς έχουν έρθει από εμπόλεμες ζώνες. Έπειτα από τη συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία τον Μάρτιο το 2016, χιλιάδες έχουν αναγκαστεί να παραμείνουν εδώ για πολλούς μήνες, επειδή οι ελληνικές αρχές ελπίζουν πως θα τους στείλουν εσπευσμένα πίσω στην Τουρκία. Η συμφωνία στηρίζεται στην παραδοχή ότι η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα για τους Σύριους πρόσφυγες, κάτι το οποίο δεν ισχύει.
Η συμφωνία αυτή θεωρήθηκε από πολλούς πολύ επιτυχημένη καθώς μειώθηκε ο αριθμός των αφίξεων στην Ελλάδα. Όμως στην πραγματικότητα δίνει μία ακόμη ευκαιρία στην Ευρώπη να αποποιηθεί τις ευθύνες της σχετικά με τη διαχείριση των προσφύγων σε άλλες χώρες. Επίσης, καταδικάζει χιλιάδες από τους πιο ευάλωτους ανθρώπους σε απαράδεκτες συνθήκες.
Όλοι είχαν φυσιολογικές ζωές, σαν κι εμάς
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας μιλήσαμε με δεκάδες ανθρώπους. Πολλοί έφτασαν στην Ελλάδα μόνοι τους, ενώ άλλοι έφεραν μαζί και τις οικογένειές τους. Έχουν έρθει από χώρες από όλη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, όπως η Συρία, το Αφγανιστάν, το Κουβέιτ, η Ερυθραία και η Σομαλία.
Είχαν όλοι τους φυσιολογικές ζωές όπως όλοι μας, πριν έρθουν στους καταυλισμούς. Ήταν μηχανικοί, αγρότες, δικηγόροι, φοιτητές, δάσκαλοι, οικοδόμοι, είχαν μαγαζιά, φούρνους και πολλά άλλα. Όταν όμως βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο της ζωής και της ασφάλειας τους, αναγκάστηκαν να δραπετεύσουν και να αφήσουν πίσω τα σπίτια τους και έτσι τώρα βρίσκονται στους καταυλισμούς της Βιάλ και της Μόριας.
Ο καταυλισμός της Βιάλ στη Χίο φιλοξενεί περίπου 2.000 πρόσφυγες. Μερικοί από αυτούς, αν σταθούν τυχεροί, πηγαίνουν να ζήσουν σε κοντέινερ. Αυτά τα καταλύματα δεν έχουν υγρασία αλλά παρά το γεγονός ότι είναι στέρεα, τα διαπερνά πολύ κρύο, ιδίως κατά τις νυχτερινές ώρες. Οι υπόλοιποι πρέπει να βολευτούν σε τεράστιες σκηνές, που περιέχουν δεκάδες αυτοσχέδια δωμάτια που αντί για τοίχους, χωρίζονται με κουβέρτες. Το κάθε «δωμάτιο» έχει πολλούς ανθρώπους μέσα και καθόλου φυσικό φως καθώς έχουν ρίξει πάνω από το δωμάτιο επιπλέον κουβέρτες με στόχο να πετύχουν περισσότερη ζέστη και ιδιωτικότητα.
Στην πραγματικότητα, αμέτρητοι πρόσφυγες μας είπαν πως κάνει τόσο κρύο το βράδυ που δεν μπορούν να κοιμηθούν. Μένουν άγρυπνοι είτε από το τσουχτερό κρύο είτε από το θόρυβο του ανέμου που χτυπά άγρια τη σκηνή που τους προστατεύει. Στο πρόσωπό τους αντανακλάται η εξάντληση από την αυπνία και το διακεκομμένο ύπνο που τους βασανίζει εδώ και βδομάδες ή ακόμα και μήνες.
Μιλήσαμε με έναν άνδρα από την Ερυθραία που λέγεται Saare*, ο οποίος ισχυρίζεται πως όσοι έχουν άλλες εθνικότητες έχουν προτεραιότητα μετακίνησης από τους καταυλισμούς και ο ίδιος δεν καταλαβαίνει γιατί συμβαίνει αυτό. Δυστυχώς οι εντάσεις μεταξύ διαφορετικών εθνοτικών ομάδων αποτελούν την πραγματικότητα των ανθρώπων που αναγκάζονται να συμβιώσουν κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες.
Ο Saare βρίσκεται εδώ με τη γυναίκα του και μοιράζεται ένα κοντέινερ μαζί με περίπου δώδεκα άλλους ανθρώπους. Μας λέει πως θέλουν ιδιωτικότητα, αλλά φυσικά αυτό το προνόμιο δεν μπορούν να το έχουν εδώ. Η συνέντευξη, που θα μάθουν τι θα τους συμβεί στη συνέχεια, δεν πρόκειται να γίνει πριν τον Μάιο και οπότε θα πρέπει να περιμένουν μέχρι τότε.
Τόσο λίγη ελπίδα
Μιλήσαμε με ένα 18χρονο αγόρι από το Κουβέιτ με το όνομα Doumi, το οποίο βρίσκεται στη Βιάλ εδώ και τέσσερις μήνες. Ήρθε εδώ μέσω της Τουρκίας σε μία βάρκα με 60 ανθρώπους, κάποιοι από τους οποίους πέθαναν καθοδόν. Ήρθε μόνος του και μας λέει πως δεν μπορεί καν να σκεφτεί το μέλλον του. Το μόνο που θέλει είναι να φύγει από εδώ. Είναι συγκλονιστικό να βλέπεις έναν τόσο νέο άνθρωπο, που θα έπρεπε να έχει όλες τις δυνατότητες να προοδεύσει, να έχει τόσο λίγες ελπίδες.
Μιλήσαμε επίσης με ένα πολύ εγκάρδιο ζευγάρι από τη Συρία που μας προσκάλεσε στη σκηνή του και μας έστρωσε κουβέρτες για να καθίσουμε κάτω. Είναι απίστευτο να βλέπεις πως οι άνθρωποι βρίσκουν την υπομονή να παραμείνουν φιλόξενοι αυτές τις μέρες. Η γυναίκα, η Haya, ενδέχεται να έχει καρκίνο. Μας έδειξαν τις ακτινογραφίες της, τις οποίες φυλάνε σε ένα φάκελο που έφεραν από τη Δαμασκό. Μας λέει πως οι γιατροί στον καταυλισμό της φέρονται με σοβαρότητα, αλλά αυτή ανησυχεί και πιστεύει πως καθυστερούν να τη βοηθήσουν. Ο άντρας της, ο Joram μας λέει πως θέλει να φροντίσει τη γυναίκα του και τα παιδιά του, τα οποία θέλει να στείλει στο σχολείο.
Κάτι συγκλονιστικό αλλά αναμενόμενο, είναι ότι όλοι όσοι είναι γονείς μας μίλησαν ελάχιστα για τις ανησυχίες για τη δική τους κατάσταση και το δικό τους μέλλον. Απλά θέλουν μια καλύτερη ζωή για τα παιδιά τους. Θέλουν εκείνα τουλάχιστον να είναι ασφαλή, να μην κρυώνουν και να έχουν την ευκαιρία να μορφωθούν. Δεν ζητούν πολλά, αλλά όλοι όσοι βρίσκονται εδώ δυσκολεύονται υπερβολικά να έχουν έστω και αυτά τα απλά.
Καλέστε την Ελληνική κυβέρνηση να μεταφέρει άμεσα τους πρόσφυγες στην ηπειρωτική Ελλάδα
«Θέλω να πάω στο σχολείο για να κάνω μια νέα αρχή»
Γνωρίσαμε λίγο αργότερα ένα νεαρό άνδρα από τη Συρία, τον Sayid, ο οποίος είναι γύρω στα 20. Βρίσκεται εδώ ήδη για τρείς μήνες, αφού αναγκάστηκε να αφήσει πίσω τη γυναίκα του και την 8 μηνών κόρη του. Ο Sayid θέλει να τους φέρει εδώ και ανησυχεί και για τους γονείς καθώς έχει να τους μιλήσει εδώ και 20 μέρες μετά από μια επίθεση αεροπλάνων που κατέστρεψε το χωριό του. Λέει πως έχει χρήματα, απλά χρειάζεται τα απαραίτητα έγγραφα για να φύγει από το νησί. Ονειρεύεται να γίνει δάσκαλος. «Θέλω να πάω στο σχολείο για να κάνω μια νέα αρχή».
Ρωτήσαμε τον Sayid αν μπορούμε να βγάλουμε μια φωτογραφία μαζί του αλλά αρνήθηκε. Για την ακρίβεια, πολλοί με τους οποίους μιλήσαμε αρνήθηκαν να τους βγάλουμε φωτογραφίες. Φοβούνται να μην τους δημιουργήσουν μπελάδες οι φύλακες του καταυλισμού. Προφανώς, δεν θέλουν να τους στείλουν πίσω ή να τους καθυστερήσουν τις διαδικασίες έκδοσης των εγγράφων τους, επομένως είναι πιο ασφαλές να μείνουν ανώνυμοι.
Αυτοί που είναι λιγότερο πιθανό να φύγουν από τους καταυλισμούς εσπευσμένα είναι οι άντρες που φτάνουν μόνοι τους γιατί έχουν χαμηλή προτεραιότητα. Καθώς δεν κατηγοριοποιούνται σε «ευάλωτες» ομάδες (μια κατηγορία κυρίως για έγκυες γυναίκες ή για αυτούς που πάσχουν από ασθένειες που θεωρούνται αρκετά σοβαρές), μπορεί να δεινοπαθούν στους καταυλισμούς για παραπάνω από ένα χρόνο.
Στη Μόρια, συναντάμε έναν νεαρό Αφγανό άνδρα που λέγεται Jaah, ο οποίος αστειεύεται ότι η παραμονή του εδώ τον έχει γεράσει τόσο, που έχει πλέον γκρίζες τρίχες. Αλλά τα αστεία του μετατρέπονται ξαφνικά σε πικρά και σκληρά λόγια όταν αναφέρει τα όνειρα του, ότι σκεφτόταν να δουλέψει, να σπουδάσει, να ταξιδέψει αλλά τώρα δεν σκέφτεται τίποτα από αυτά. «Μείνε εδώ μια εβδομάδα και θα τρελαθείς» μας λέει.
Ο Jaah είναι μέρος της Αφγανικής κοινότητας της Μόριας, ενός καταυλισμού που έχει στεγάσει μέχρι και 7.000 ανθρώπους, ξεπερνώντας σχεδόν τρεις φορές τη χωρητικότητά του. Οι Αφγανοί «καθοδηγούνται» από έναν μεγαλύτερο άνδρα που λέγεται Abdul. Είναι σαφώς προστατευτικός προς τους νεότερους και εκείνοι τον βλέπουν ως πατρική φιγούρα. Ο Abdul είναι θυμωμένος που οι άνδρες εδώ περιμένουν συχνά για μήνες ή χρόνια μόνο και μόνο για να απορριφθούν οι αιτήσεις ασύλου τους και να τους στείλουν πίσω. Αναρωτιέται γιατί δεν μπορούν να τους το πουν νωρίτερα αντί να σπαταλούν το χρόνο τους. «Είμαστε άνθρωποι. Για πόσο ακόμα θα ανεχόμαστε αυτή την κατάσταση;» ρωτάει.
Επίσης, στη Μόρια συναντήσαμε την 30χρονη Adelina από την Υεμένη, η οποία περιγράφει τη σκηνή μιας αναταραχής που έλαβε χώρα πριν λίγο καιρό. Ζει σε ένα τμήμα του καταυλισμού μόνο για γυναίκες. Όμως μια νύχτα οι άντρες άρχισαν να πετούν πέτρες και να σπάνε τους φράχτες και τα παράθυρα που περιβάλλουν την περιοχή. Οι άντρες περπατούσαν με τα πρόσωπά τους καλυμμένα, εισέβαλαν στα κοντέινερ των γυναικών και έκλεβαν πράγματα. Οι γυναίκες έμεναν στο κοντέινέρ τους και έσπρωχναν τα κρεβάτια μπροστά στην πόρτα μέχρι να είναι ασφαλές να φύγουν. «Η αστυνομία έριχνε δακρυγόνα και έτρεχαν δάκρυα στα πρόσωπά μας ενώ ήμασταν ακόμα στο δωμάτιο. Δεν ξέραμε τι ήταν». Η αστυνομία έφυγε στη 1 π.μ., ενώ η κατάσταση συνεχίστηκε και επέστρεψαν μετά τις 6π.μ..
Διαβάζουμε για τους αριθμούς των προσφύγων στις ειδήσεις, αλλά είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχουν αμέτρητες, σοκαριστικές, φρικτές και μοναδικές ιστορίες εδώ. Υπερβολικά πολλές για να ειπωθούν.
Όπως η ιστορία των γονιών που τους δόθηκαν πάνες και γάλα για τα μωρά τους τον πρώτο μήνα της παραμονής τους, αλλά ποτέ ξανά έκτοτε.
Και αυτή με τα γεύματα που είναι πολύ φτωχά και πολύ λίγα για να σε κρατήσουν μέχρι το επόμενο γεύμα.
Ή της απίστευτης πλήξης της αναμονής για όσο καιρό χρειάζεται για να προωθηθούν ή να απελαθούν.
Ή του φόβου να πας στην τουαλέτα το βράδυ γιατί δεν ξέρεις ποιος μπορεί να βρίσκεται εκεί.
Οι ιστορίες που περιμένεις να δεις γιατρό από τις 4 τα ξημερώματα μόνο και μόνο για να σε ξεφορτωθούν λίγες ώρες αργότερα με μερικά χάπια που δεν σε βοηθούν ιδιαίτερα.
Ή οι ιστορίες των εκατοντάδων παιδιών που αναγκάζονται να περάσουν ένα μέρος της παιδικής τους ηλικίας μακριά από το σχολείο και μέσα στη λάσπη.
Και της κατάθλιψης και του άγχους που εξαπλώνονται στους καταυλισμούς σαν πυρκαγιά.
Οι ιστορίες εκείνων που άφησαν τους γονείς, τα αδέρφια και τα παιδιά τους πίσω στις πατρίδες τους, αλλά ακόμα ελπίζουν ότι μια μέρα θα μπορέσουν να τους φέρουν και αυτούς σε μια νέα ζωή.
Ή των γυναικών σε προχωρημένη εγκυμοσύνη που κοιμούνται στο πάτωμα της σκηνής γιατί δεν έχουν πού αλλού να πάνε.
Και οι ιστορίες χιλιάδων ακόμα που δεν καταφέραμε να συνομιλήσουμε.
Ως επισκέπτης στους καταυλισμούς, είναι δύσκολο να διανοηθείς πώς πραγματικοί άνθρωποι περνούν έστω και μια νύχτα σε αυτές τις συνθήκες, πόσο μάλλον εβδομάδες, μήνες, ακόμα και χρόνια.
Οι άνθρωποι είναι παγιδευμένοι εδώ με τη ζωή τους να βρίσκεται σε αναμονή. Ζουν μέσα στην αβεβαιότητα, αναμένοντας μια ίσως τρομακτική μοίρα. Να αναγκαστούν να επιστρέψουν στους κινδύνους από τους οποίους διέφυγαν. Αν σταθούν τυχεροί, θα έχουν την ευκαιρία να ξεκινήσουν μια νέα ζωή κάπου αλλού, αλλά όπως και να'χει δεν πρόκειται να το μάθουν για πολύ καιρό.
Δεν είναι δίκαιο. Χρειάζονται και αξίζουν την ελπίδα σε ένα καλύτερο μέλλον. Πείτε στον Έλληνα Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα να δράσει τώρα κάνοντας το πρώτο βήμα της μετακίνησης των προσφύγων από τα νησιά:
.@PrimeministerGR – Παρακαλούμε μην ξεχνάτε τους εγκλωβισμένους πρόσφυγες στα νησιά. Είναι άνθρωποι που αξίζουν καλύτερες συνθήκες και ένα λαμπρότερο μέλλον μακριά από εκεί. #RefugeesWelcome #OpenTheIslands https://www.amnesty.gr/action/campaigns/21177/na-stamatisei-o-egklovismo...
* Τα ονόματα έχουν αλλαχθεί για να προστατευτούν οι ταυτότητες.