Εκτός σχολείου παραμένει η πλειοψηφία των παιδιών που διαμένουν στα Hot Spot στα νησιά του Αιγαίου παρά τις εξαγγελίες για την εξασφάλιση πρόσβασης στην εκπαίδευση για όλα τα προσφυγόπουλα που διαμένουν στην Ελλάδα. Πρόκειται μεταξύ άλλων για παιδιά οικογενειών που έχουν εγκλωβιστεί για πολλούς μήνες στους χώρους αυτούς στις γνωστές άθλιες συνθήκες, στερούμενα και το δικαίωμα της εκπαίδευσης.
Πριν λίγες ημέρες ο Υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας εξήρε το πρόγραμμα ένταξης των παιδιών προσφύγων στην εκπαιδευτική διαδικασία που υλοποιήθηκε πέρυσι και αφορούσε κυρίως στη δημιουργία απογευματινών τάξεων υποδοχής, τις λεγόμενες Δομές Υποδοχής και Εκπαίδευσης Προσφύγων (ΔΥΕΠ) .
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, φέτος 6.500 παιδιά προσφύγων φοιτούν σε πρωινές τάξεις όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης της χώρας. Τον Δεκέμβριο ξεκίνησε μάλιστα η λειτουργία απογευματινών τάξεων υποδοχής για παιδιά που διαμένουν σε κέντρα φιλοξενίας στην ενδοχώρα με στόχο τη διευκόλυνση της ένταξής τους σε δημόσια σχολεία. Το Υπουργείο Παιδείας εκτιμά το συνολικό αριθμό των παιδιών προσφύγων ηλικίας 6-16 ετών που θα φοιτήσουν φέτος σε δημόσια σχολεία και ΔΥΕΠ σε 7.000. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τον Δεκέμβριο του 2017 στην Ελλάδα βρίσκονταν συνολικά 21.000 παιδιά προσφύγων.
Τεράστια κενά
Από τις αρχές του τρέχοντος σχολικού έτους ωστόσο οργανώσεις προειδοποιούσαν για τον κίνδυνο εκατοντάδες παιδιά να μείνουν εκτός σχολείου. Πράγματι, τεράστια παραμένουν τα κενά όσον αφορά στα παιδιά των προσφύγων που διαμένουν σε Hot Spot στα νησιά. Σύμφωνα με τα στοιχεία των Περιφερειών Βορείου και Νοτίου Αιγαίου, από το σύνολο των παιδιών σε προσχολική και σχολική ηλικία που βρίσκονται αρχές Φεβρουαρίου στα hotspots, μόνο 10 παιδιά στην Λέρο παρακολουθούν μαθήματα σε δημόσιο σχολείο. Η μόνη επιλογή που έχουν μέχρι σήμερα όλα τα υπόλοιπα παιδιά είναι στην καλύτερη περίπτωση να συμμετάσχουν σε προγράμματα μη τυπικής εκπαίδευσης που πραγματοποιούν ΜΚΟ.
Το παράδειγμα της Χίου είναι ενδεικτικό της κατάστασης. Πέρυσι κανένα παιδί προσφύγων που διέμενε στο νησί δεν μπόρεσε να φοιτήσει σε δημόσιο σχολείο (με εξαίρεση δύο παιδιών που εγράφησαν σε σχολεία με ενέργειες των οικογενειών τους για μικρό χρονικό διάστημα). Την φετινή σχολική χρονιά (2017-2018) μόνο τα παιδιά που μένουν σε διαμερίσματα του προγράμματος παροχής στέγασης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ και αυτά του ξενώνα της «Mετάδρασης» κατάφεραν να εγγραφούν στα δημόσια σχολεία του νησιού ξεπερνώντας τις γραφειοκρατικές διαδικασίες. Ωστόσο, τα παιδιά στο Hot Spot της ΒΙΑΛ που βρίσκονται σε προσχολική και σχολική ηλικία, ο αριθμός των οποίων είναι σήμερα σημαντικά μειωμένος και υπολογίζεται σε 150 παιδιά πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, δεν έχουν μέχρι σήμερα τη δυνατότητα πρόσβασης στην τυπική εκπαίδευση, καθώς για αυτά σύμφωνα με τη νομοθεσία προβλέπεται η σύσταση ΔΥΕΠ. Μόλις πριν από λίγες ημέρες έγιναν οι πρώτες προσλήψεις για την λειτουργία του νηπιαγωγείου που αφορά σε περίπου 45 από το σύνολο των παιδιών του Hotspot. Με την ευθύνη Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων λειτουργούν χώροι για μη τυπική εκπαίδευση (δημιουργική απασχόληση και αποσπασματική εκμάθηση κάποιων βασικών δεξιοτήτων).
Διεύρυνση της κοινωνικής ανισότητας και των ρατσιστικών στερεοτύπων
Η απουσία της τυπικής εκπαίδευσης των παιδιών εντείνει το ήδη υπάρχον πρόβλημα της προγενέστερης έλλειψης εκπαίδευσης ή και αναλφαβητισμού. Παράλληλα, δημιουργεί σημαντικά προβλήματα και δυσκολίες στις οικογένειες των προσφύγων με αποτέλεσμα την περαιτέρω διεύρυνση της κοινωνικής ανισότητας και των ρατσιστικών στερεοτύπων. Βρισκόμαστε ήδη στα μισά της σχολικής χρονιάς και στο Βόρειο Αιγαίο δεν δημιουργήθηκαν ακόμη απογευματινές τάξεις υποδοχής (ΔΥΕΠ). Αποτέλεσμα είναι τα παιδιά που διαμένουν στα Hot Spots και κανονικά θα φοιτούσαν σε Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια να στερούνται το δικαίωμα στην βασική εκπαίδευση. Προς το παρόν οι Συντονιστές Εκπαίδευσης Προσφύγων (ΣΕΠ) που έχει διορίσει το υπουργείο κάνουν καταγραφές μέσα στους χώρους αυτούς με στόχο να προετοιμάσουν τις τάξεις όποτε και εάν τελικά δημιουργηθούν αυτές.
Το βασικό ερώτημα παραμένει βέβαια εάν οι ΔΥΕΠ όταν θα ξεκινήσουν, έστω και καθυστερημένα, θα είναι επαρκείς για την ουσιαστική λειτουργία τους. Η υποστελέχωση των δομών σε συνδυασμό με την μη ύπαρξη κινήτρων για τους εκπαιδευτικούς, η παντελής έλλειψη σχετικής επιμόρφωσης και υποστήριξης των εκπαιδευτικών που καλούνται να τα υποστηρίξουν, η μη πρόβλεψη επίλυσης πρακτικών αναγκών (συμβάσεις για την καθαριότητα, θέρμανση κλπ), η έλλειψη εξειδικευμένου εκπαιδευτικού υλικού και διερμηνέων είναι ζητήματα που απασχολούν ήδη τα πρωινά τμήματα και με βεβαιότητα θα προκύψουν κατά την λειτουργία των ΔΥΕΠ. Σήμερα στα μισά της σχολικής χρονιάς 2017-2018 με όλες τις τραγικές καθυστερήσεις δύο χρόνων από την συμφωνία εγκλωβισμού των προσφύγων στα νησιά (κοινή Δήλωση Ε.Ε-Τουρκίας), η παραβίαση του δικαιώματος στην εκπαίδευση για τα παιδιά των Hotspots είναι δεδομένη. Γι αυτό και είναι επιτακτική η άμεση κάλυψη των σημαντικών κενών ώστε να ξεκινήσουν οι ΔΥΕΠ και να προστατευτεί έστω και καθυστερημένα το δικαίωμα των παιδιών.