Σχόλιο για τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας που αναγνωρίζουν την Τουρκία ως ασφαλή τρίτη χώρα για τους πρόσφυγες
του Βασίλη Παπαστεργίου* | Περιοδικό Marginalia, Τεύχος 1ο
Δεν είναι λίγες οι φορές που πολιτικά ζητήματα επιχειρείται να επιλυθούν στο πλαίσιο μιας δικαστικής διαδικασίας. Ο δρόμος αυτός συχνά έχει πολλούς κινδύνους, ιδίως για τον προσφεύγοντα. Ο πιο προφανής είναι ότι ενώ ο πολιτικός αγώνας είναι μια σύγκρουση που διεξάγεται στο κοινωνικό επίπεδο με σκοπό την ενεργοποίηση μιας κοινωνικής δυναμικής και την παραγωγή ενός αντίστοιχου πολιτικού αποτελέσματος, η μεταφορά της αντιπαράθεσης στο επίπεδο της δικαστικής κρίσης αναγκαστικά συνεπάγεται τον περιορισμό της διαπάλης στον κόσμο των νομικών επιχειρημάτων. Εδώ, ο κριτής δεν είναι η κοινωνία αλλά το σώμα των δικαστών, ένας σχετικά κλειστός κύκλος ανθρώπων με συγκεκριμένες κοινωνικές αναφορές και όρια.
Περαιτέρω, υπάρχει ο κίνδυνος (και είναι ένας υπαρκτός κίνδυνος τα τελευταία χρόνια) να επιχειρείται συστηματικά η προσβολή κάθε πολιτικής που θεωρείται αντίθετη στα συμφέροντα της πλειοψηφίας των εργαζομένων ως παράνομης ή αντισυνταγματικής. Οι απόπειρες αυτές βασίζονται σε μια διαδεδομένη παρανόηση, η οποία μπορεί να έχει πολιτικές συνέπειες, καθώς υποτιμά το πεδίο της πολιτικής και της σημασίας για έναν άλλο πολιτικό συσχετισμό. Πρόκειται, σε γενικές γραμμές, για την αυταπάτη ότι μπορούμε να δώσουμε δώσουμε νομικές λύσεις σε πολιτικά προβλήματα.
Παρ᾽ όλα αυτά, συχνά η καταφυγή στη δικαστική οδό μπορεί να είναι είναι μια αναγκαστική ή και ακόμα και ευφυής επιλογή. Από τις στήλες αυτού του περιοδικού –στου οποίου την μακροημέρευση αυτονόητα προσβλέπουμε– θα επιχειρήσουμε, όταν και όποτε μπορούμε, να φωτίζουμε τις νομικοπολιτικές διαστάσεις ζητημάτων που απασχολούν το κίνημα και την Αριστερά.
Το προσφυγικό ζήτημα, ιδίως μετά την ένταση του προσφυγικού ρεύματος το 2015, είναι κρίσιμο πολιτικό ζήτημα για όλη την Ευρώπη. Δεν είναι τυχαίο ότι είναι το ένα από τα δύο κύρια ζητήματα που οδήγησαν στην αποτυχία των διαπραγματεύσεων για την συγκρότηση κυβερνητικού συνασπισμού μεταξύ Χριστιανοδημοκρατών, Πράσινων και Φιλελευθέρων στην καρδιά της Ευρώπης, τη Γερμανία.
Ταυτόχρονα, αποτελεί κύριο επίδικο στην πολιτική αντιπαράθεση και παράγοντα ανόδου της νέας ευρωπαϊκής ακροδεξιάς σε μια σειρά από χώρες. Η Ελλάδα έζησε με ιδιαίτερη ένταση την κρίση του προσφυγικού ζητήματος το 2015. Μετά τον Μάρτιο του έτους 2016 το προσφυγικό εισήλθε σε μια φάση «κανονικοποίησης» και «ρύθμισης» μετά την κοινή δήλωση ΕΕ-Τουρκίας που συνοδεύτηκε από μια πιο εντατική ανάσχεση των μετακινήσεων από την πλευρά της Τουρκίας και το κλείσιμο των διαδρόμων για την μετάβαση από τον ευρωπαϊκό νότο προς τις χώρες – μαγνήτες του Βορρά, ιδίως τη Γερμανία. Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας δέχθηκε επίμονη κριτική από την πλευρά της κοινωνίας των πολιτών ως ευρισκόμενη σε πλήρη αντίθεση προς τις διεθνείς συνθήκες για την προστασία των προσφύγων. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντίθετα, πρόβαλαν την αποτελεσματικότητά της, που κατά την κρίση τους αποδεικνύεται με τη σημαντική μείωση του αριθμού των προσφύγων που πέρασαν στο ευρωπαϊκό έδαφος μετά την 20-3-2016. Στη χώρα μας, η εφαρμογή της δήλωσης εξειδικεύτηκε με το άρθρο 60 του Ν.4375/2016 σύμφωνα με το οποίο θεσπίστηκαν ειδικοί κανόνες για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου στα νησιά.
Η πρακτική εφαρμογή της κοινής δήλωσης προϋπέθετε κατ᾽ ουσίαν τη μαζική απόρριψη των αιτημάτων ασύλου που υποβάλλονται μετά την 20-3-2016 στα νησιά του Αιγαίου, στα σημεία εισόδου δηλαδή των προσφύγων, με το σκεπτικό ότι η Τουρκία αποτελεί για τους πρόσφυγες αυτούς «ασφαλή τρίτη χώρα» και επομένως επιβάλλεται η επιστροφή τους στη χώρα αυτή. Μια σειρά από αποφάσεις των ήδη υφιστάμενων δευτεροβάθμιων Επιτροπών Προσφυγών, στις οποίες είχε προσωρινά ανατεθεί η αρμοδιότητα για την κρίση των σχετικών προσφυγών, αμφισβήτησαν αρχικά την ιδιότητα της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας, με αποτέλεσμα η εφαρμογή του σχεδίου αυτού να τεθεί εν αμφιβόλω. Το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής απάντησε με αλλαγή του νόμου (άρθρο 86 του Ν. 4399/2016), με την οποία αφαιρέθηκε η αρμοδιότητα κρίσης των προσφυγών αυτών από τις παραπάνω Επιτροπές και ανατέθηκε στις νέες, υπό σύσταση Επιτροπές Προσφυγών που προβλέπονταν στον νόμο 4375/2016, ενώ παράλληλα η τριμελής σύνθεση των τελευταίων μεταβλήθηκε, με την τοποθέτηση δύο διοικητικών δικαστών μεταξύ των μελών τους.
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στον Ιστότοπο του μηνιαίου ηλεκτρονικού περιοδικού Marginalia >>>>