Την περίοδο της κορύφωσης της μεταναστευτικής/ προσφυγικής κρίσης είχε γίνει μέρος της καθημερινότητας των Ελλήνων να συζητούν τους αριθμούς των αφίξεων στα νησιά. Μετά τη συμφωνία Ε.Ε. και Τουρκίας για τη διαχείριση των προσφυγικών ροών από το Μάρτιο του 2016 και τη σταδιακή απομείωση των πιέσεων η συζήτηση για το μεταναστευτικό- προσφυγικό άρχισε να χάνει το ενδιαφέρον της και επανάκαμπτε μόνο μετά από κάποιο περιστατικό έντονων διαμαρτυριών ή βίας στα hot- spots. Πρόσφατα, η συζήτηση πυροδοτήθηκε εκ νέου, αλλά για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, λόγω της ενεργοποίησης του Καθεστώτος του Δουβλίνου που οδηγεί στην επιστροφή προσφύγων στην Ελλάδα.
Τι συνέβη όμως με τις ροές; Ανεκόπησαν; Το 2015 η Ε.Ε. έδωσε βάρος στην προσπάθεια περιορισμού των πιέσεων στο μέτωπο της Ανατολικής Μεσογείου με κύρια πύλη εισόδου την Ελλάδα και πέτυχε σε σημαντικό βαθμό τον στόχο της μέσω της συμφωνίας με την Τουρκία, αλλά και το κλείσιμο του λεγόμενου «Διαδρόμου» των Δυτικών Βαλκανίων. Ωστόσο, οι πιέσεις δεν εξαφανίστηκαν, αλλά μετατοπίστηκαν στο μέτωπο της Κεντρικής Μεσογείου, το οποίο έχει ως κύρια πύλη εισόδου την Ιταλία.
Κάτι που δεν μπορεί να αποτελέσει έκπληξη για όποιον έχει παρακολουθήσει την εξέλιξη των μεταναστευτικών πιέσεων στη Μεσόγειο, από το 2002 όταν και η περιοχή καθίσταται η κυρία πηγή εισόδου μεταναστών στην Ε.Ε. Βασικό χαρακτηριστικό αυτής της ιστορίας των τελευταίων 15 ετών είναι η επί της ουσίας μετακύλιση των πιέσεων ανάμεσα στα τρία κύρια σημεία εισόδου: Δυτική, Κεντρική και Ανατολική Μεσόγειος. Τις πρώτες πιέσεις τις δέχτηκε η Ισπανία το 2002, ενώ στην πορεία των χρόνων και ειδικότερα μετά το 2010 βλέπουμε την παγίωση της εναλλαγής των ροών μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας.
Από το 2016 λοιπόν, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, η Ιταλία δέχτηκε τις μεγαλύτερες πιέσεις, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως οι πιέσεις προς την Ελλάδα εξαφανίστηκαν, άλλωστε λίγους μήνες μετά τη συμφωνία με την Ε.Ε. και κυρίως μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος και την ένταση στις σχέσεις των δύο πλευρών (Ε.Ε.- Τουρκίας) άρχισε η ελαστικοποίηση της συμφωνίας και η επί της ουσίας εργαλειοποίηση της από τον Ταγίπ Ερντογαν, ως μέσο πίεσης προς την Ευρώπη. Αν ανατρέξει κανείς στα στατιστικά δεδομένα των τελευταίων μηνών θα διαπιστώσει πως οι αφίξεις μεταναστών και προσφύγων στα νησιά του Βορείου Αιγαίου έχουν αυξηθεί και έχουν παγιωθεί για αρκετούς μήνες σε αριθμούς άνω των 1.000. Αντιπροσωπευτικές της κατάστασης αυτής είναι οι αφίξεις του περασμένου Μαΐου (1.995 άτομα) και του Αυγούστου (3.015 άτομα). Επίσης, τους δύο τελευταίους μήνες παρατηρείται μία σημαντική αύξηση και στην Ισπανία.
Αυτή η αλλαγή στις πιέσεις οφείλεται κυρίως λόγω στη στρατηγική που έχει υιοθετήσει η Ιταλία και υλοποιεί σε συνεργασία με τη Λιβύη και εστιάζεται στις κοινές περιπολίες των ακτοφυλακών που καταλήγουν στην επιστροφή των μεταναστών και των προσφύγων που προσπαθούν να περάσουν τη Μεσόγειο στη Λιβύη. Τη στρατηγική αυτή χαρακτήρισε ως ιδιαιτέρως επιτυχημένη και η Καγκελάριος Μέρκελ στο πλαίσιο της πρόσφατης ευρωαφρικανικής Συνόδου για τις μεταναστευτικές πιέσεις που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι. Ενώ στο ίδιο πλαίσιο κινήθηκε και ο Ιταλός Πρωθυπουργός Τζεντιλόνι που δήλωσε χαρακτηριστικά πως «με τον τρόπο αυτό εξολοθρεύουμε το επιχειρηματικό μοντέλο των διακινητών». Η Σύνοδος αποφάσισε τη λήψη και άλλων μέτρων που θα συμβάλλουν περαιτέρω στον περιορισμό των αφίξεων μέσω της Κεντρικής Μεσογείου (hot- spots σε Αφρικανικό έδαφος, ενίσχυση των προσφυγικών καταυλισμών, αναπτυξιακή χρηματοδότηση κτλ.).
Όλα αυτά τα μέτρα όμως κινούνται στην κατεύθυνση του περιορισμού των πιέσεων και όχι στην αντιμετώπιση των αιτιών που προκαλούν μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Άλλωστε, η Ιταλία και η Ε..Ε είχαν επενδύσει ξανά τη διαχείριση των συνόρων στη συνεργασία με τη Λιβύη και το πέτυχαν, μέχρι να ξεσπάσει ο εμφύλιος πόλεμος στη χώρα. Όμως το αποτέλεσμα τότε ήταν η μεταφορά των πιέσεων στην Ελλάδα, μέσω των χερσαίων συνόρων με την Τουρκία. Οι αιτίες της μετανάστευσης και τα εκατομμύρια των εκτοπισμένων θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν και να κινούνται προς τη Βόρεια Αφρική. Το ίδιο συμβαίνει και με τα δίκτυα της μετακίνησης, τα οποία θα προσπαθήσουν να βρουν νέο τρόπο και νέα οδό για να περάσουν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες στην Ευρώπη. Η Ελλάδα δεν έχει περιθώριο ολιγωρίας και αναμονής της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης ως πολιτική διαχείρισης των συνόρων, ειδικότερα από τη στιγμή που η χώρα κλειδί για την Ανατολική Μεσόγειο είναι η Τουρκία, οι σχέσεις της οποίας με την Ε.Ε. είναι σε ιστορικό χαμηλό. Πρέπει να γίνει ο κατάλληλος σχεδιασμός και να ληφθούν όλα τα αναγκαία προληπτικά μέτρα ώστε να μην καταστεί ξανά η Ανατολική Μεσόγειος και η Ελλάδα το επίκεντρο των πιέσεων.
Του Τριαντάφυλλου Καρατράντου: διεθνολόγος, διδάσκων στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας. Από τις εκδόσεις Επίκεντρο (2016) κυκλοφορεί το βιβλίο του «Σφάξε με Αγά μου να Αγιάσω. Ισλαμικό Κράτος, Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και Ελλάδα».
Πηγή : in.gr