Τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου υπήρξαν ανέκαθεν ενδιάμεσος τόπος κατά τις μετακινήσεις ανθρώπων, αλλά και άλλων έμβιων οργανισμών. Αιολείς και Ιωνες εγκαταστάθηκαν στα νησιά και κατόπιν στα απέναντι παράλια της Μικράς Ασίας. Σε αυτά έστησαν στρατόπεδα οι Αχαιοί κατά τον Τρωικό πόλεμο, από εδώ εφοδιάζονταν. Την αντίστροφη πορεία ακολούθησαν οι Ελληνες των μικρασιατικών παραλίων κατά τους Διωγμούς του 1914 και του 1922. Ομοίως σ’ αυτά τα νησιά απαντά η βασιλική οθωμανική οχιά και στη Λέσβο έχει εγκλωβιστεί ο ασιατικός σκίουρος μετά τον αποχωρισμό των νησιών από την ασιατική ήπειρο.
Οταν ο προσφυγικός πληθυσμός αυξάνει, δεν μένει παρά η μετακίνησή του στην ενδοχώρα. Αυτό επιβάλλουν η λογική και οι συνθήκες. Ετσι έγινε το 1915 με τους Ελληνες πρόσφυγες που βρέθηκαν στη Λέσβο. Τον Ιούνιο η εφημερίδα «Σάλπιγξ» της Λέσβου γράφει ότι από τους περίπου 70.000 πρέπει «να κρατηθώσιν επί της νήσου μόνον τόσοι πρόσφυγες όσοι δύνανται να εργασθώσιν επ’ αυτής και να κερδίσωσιν τον άρτον των».
Τον ίδιο μήνα η Νομαρχία Λέσβου, με δημόσια ανακοίνωση μέσω των εφημερίδων, ενημερώνει τους πρόσφυγες ότι μπορούν να εγκατασταθούν στη βόρεια Ελλάδα. Γι’ αυτό η κυβέρνηση, «κρίνουσα αναγκαίον και επιβεβλημένον το μέτρον της αραιώσεως του ενταύθα προσφυγικού πληθυσμού ένεκεν της δυσαναλόγου προς τον αριθμόν των κατοίκων και του χώρου συγκεντρώσεως, εξασφάλισε την άνετον διαμονήν και συντήρησιν πεντακισχιλίων προσφύγων εν Καβάλα και Δράμα, προετοιμάσασα αυτόθι καταλύματα και εργασίαν δι’ όλους εν γένει τους άνδρας, γυναίκας και παιδία εκ των δυναμένων να εργασθώσι».
Η μεταφορά θα γίνει με «ιδιαίτερα ατμόπλοια ναυλωθησόμενα υπό της Κυβερνήσεως», τα οποία «θα παραλαμβάνωσιν από της προσεχούς εβδομάδος και θα μεταφέρωσι δωρεάν τους επιθυμούντας να αλλάξωσι τόπον διαμονής προς ανετωτέραν εγκατάστασιν μέχρι της ώρας καθ’ ην συν Θεώ θα επιστρέψωσι εις τας Πατρίδας των. Εις τους αναχωρούντας θα παρέχηται τροφή δι’ όλον το διάστημα του ταξειδίου, αφικνούμενοι δε εις τον προς ον όρον θα παραλαμβάνονται υπό των Αρχών Καβάλας και Δράμας και θα εγκαθίστανται εις τα επί τούτω οριοθέντα καταλύματα και μέρη, λαμβάνοντες και το ανάλογον επίδομα μέχρι του δυνατού της τελείας αυτών και ανέτου αυτοσυντηρήσεως».
Εκατό χρόνια μετά, ο μεγάλος αριθμός προσφύγων και μεταναστών στα νησιά κάνει προβληματική τη διαμονή και τη διαβίωσή τους. Η μακροχρόνια παραμονή και ο εγκλωβισμός τους δυσκολεύει όλους· τους ίδιους, τους κατοίκους των νησιών, τις δημόσιες υπηρεσίες, οι οποίες ασχολούνται με τη διαμονή τους. Ετσι, επιβάλλεται η μεταφορά τους, όπως το 1915, στη στεριανή Ελλάδα και όπου έχουν προγραμματίσει οι ίδιοι.
Αριστείδης Καλάργαλης: Συγγραφέας, διδάκτορας Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας